Nằm trong
phạm vi danh thắng quốc gia Ghềnh Ráng (Quy Nhơn, Bình Định) có một ngôi miếu
mà người dân hay gọi là Dinh Bà Chúa Ngọc. Có nhiều điểm cần
nói về ngôi miếu này
Mù mờ về lịch sử
Người
trông nom nhang khói cho ngôi miếu là một cụ ông. Được biết cụ có nhà cửa đàng
hoàng ở Khu 2 (Quy Nhơn), tự nguyện đến đây làm công quả (chăm nom không lấy tiền
công). Khi hỏi về lịch sử nhân vật được thờ tự, cụ nói do giấy tờ, sổ sách bị mất
hết nên không hề biết về Bà, chỉ biết Bà rất thiêng và được nhân dân lập miếu
thờ. Ngôi miếu có từ trước năm 1975 nằm ở vị trí mà hiện nay thuộc khuôn viên
resort Hoàng Gia. Năm 2004, khi resort được xây dựng, chủ đầu tư lúc đó là tập
đoàn Hoàng Anh Gia Lai dời về vị trí hiện nay và được xây dựng khang trang hơn
. “Lịch sử” chỉ có vậy.
Tên
gọi không thống nhất
Đến nơi này, đập vào mắt trước tiên
là cái cổng khá vững chải. Hai trụ cổng có câu đối bằng chữ Hán ( viết hơi nguệch
ngoạc), phía trên đề 3 chữ Hán lớn 荣聖母 (vinh Thánh Mẫu, đọc từ trái sang
phải ). Bên dưới ba chữ Hán là dòng chữ Quốc ngữ: Dinh Bà Chúa Ngọc. Thế nhưng vào bên trong, trước sảnh ngôi miếu lại
ghi庙山海 (Hải Sơn miếu, đọc từ phải sang trái ), vào
trong ban thờ lại là庙婆主母 ( Mẫu Chúa/Chủ Bà miếu, đọc từ phải
sang trái). Như vậy, tên chính thức của ngôi miếu này là gì. Các tên gọi này
không liên quan nhau, nên chắc chắn không phải là những cách gọi khác nhau của
một cái tên.
Chữ
không có nghĩa
Điều đáng nói nhất ở đây là 3 chữ
Hán lớn đề trên cổng chính荣聖母. Trước hết tìm hiểu nghĩa của chữ 荣 (vinh). Theo Hán Việt từ điển của Thiều Chửu, 荣 có mấy nét nghĩa:
①
① Tốt tươi: 春榮冬枯 Mùa xuân tốt tươi, mùa đông khô
héo; 欣欣向榮 Vươn lên vùn vụt,
phơi phới đi lên;
②
② Thịnh vượng: 繁榮 Phồn vinh; 華榮 Vinh hoa, hiển vinh;
③
③ Vinh quang: 光榮 Vinh quang, vẻ vang; 榮幸 Vinh hạnh, vẻ vang và may mắn;
④
④ (thực) Cây vinh;
⑤
⑤ (văn) Mái cong;
⑥
⑥ (y) Máu: 榮衛 Máu và khí;
⑦
⑦
(Họ) Vinh.
Bây giờ, xét sự kết hợp giữa荣(vinh) với hai chữ kia là 聖(thánh) 母(mẫu): 荣聖母. Đọc từ
trái sang phải là vinh(荣) Thánh(聖) Mẫu(母), đọc từ phải sang trái là Mẫu(母) Thánh(聖) vinh(荣). Cả hai
cách đọc đều cho thấy sự vô nghĩa của cụm từ荣聖母 (Vinh Thánh
Mẫu / Mẫu Thánh Vinh). Tức là cụm từ này sai. Cái sai này theo suy đoán của
chúng tôi xuất phát từ sự phát âm các từ/chữ có phụ âm đầu “v” và “d”. Với người
Bình Định, 2 phụ âm đầu này phát âm như nhau. Ví dụ: màu vàng à màu dàng;
dịu dàng à dịu dàng; đi về à đi dề… Như vậy, 3 chữ荣聖母 (vinh Thánh Mẫu) người Bình Định
phát âm là Dinh Thánh Mẫu. Nghe phát
âm như vậy thì cụm từ này có nghĩa. Còn đọc mặt chữ thì vô nghĩa. Khổ nỗi, khi
đến đây, người ta nhìn mặt chữ chứ không phải nghe ai đó đọc 3 chữ này, nên họ
không hiểu 3 chữ này nghĩa là gì.
 |
| Ba chữ Hán đọc là Vinh Thánh Mẫu hoặc Mẫu Thánh Vinh |
Ngôi
miếu này nằm trong một danh thắng quốc gia thuộc hàng nhất tỉnh. Không ít du
khách về Bình Định đã đến thăm danh thắng này. Và cũng không ít du khách đến
thăm danh thắng này đã ghé lại ngôi miếu nói trên.
Nếu du
khách là người đến ngôi miếu để tạo dáng chụp ảnh khoe lên facebook thì không
nói làm gì, còn những du khách muốn tìm hiểu về ngôi miếu thì trả lời họ sao? Những
người biết chữ Hán hoặc du khách Trung Quốc, Đài Loan… họ nghĩ gì về ta?
Câu
trả lời dành cho cơ quan quản lý danh thắng
