CỨU CÁNH

Promete - Gần đây, báo chí có xu hướng lạm dụng từ Hán -Việt. Tuy nhiên, không phải ai cũng sử dụng đúng . Đặc biệt, từ "cứu cánh", 10 người viết, 9 người sai. Vậy, "cứu cánh" là gì? Sau đây là bài viết của Phan Văn Thạnh tại http://newvietart.com/index922.html

                                                                                                                      PHAN VĂN THẠNH

"CỨU CÁNH” – nghĩa gốc là gì ?

Gần đây trong các bản tin,bài viết (báo mạng,báo giấy) thi thoảng người đọc vẫn bắt gặp cách hiểu,cách dùng từ “cứu cánh” chưa ổn, dẫn đến ý diễn đạt không được xác định rõ - muốn hiểu phải suy đoán nhưng chưa chắc đã trúng ý tác giả …?!

Thí dụ :

-Báo điện tử Sgtt.com- ngày 26/9/2012 chạy tít : “Mạng xã hội: một cứu cánh của ngoại giao”– Mạng xã hội (Twitter,Facebook,Youtube…),là những công cụ ngoại giao ít tốn kém mà lại hiệu quả và dễ dàng trong nhiều mục đích khác nhau.Chẳng hạn như cập nhật thiên tai,thu thập thông tin và quản lí các mối quan hệ”…( ý nói mạng xã hội là phương tiện lợi hại hỗ trợ ngoại giao…)

- Sggp.org.vn - ngày 14/9/2012 viết: “Trung tâm quốc tế về kỹ thuật di truyền và công nghệ sinh học,đánh giá thuốc Heberprot-P là một cứu cánh cho các bệnh nhân tiểu đường giai đoạn cuối”. - (ý muốn diễn đạt:thuốc Heperprot-P là phao cứu sinh của người bênh tiểu đường).

-Sggp.org.vn- ngày 12/01/2013 dẫn tiêu đề: “Nghị quyết 02/NQ-CP “cứu cánh” của doanh nghiệp bất động sản”. – (NQ 02 -(gia hạn thời hạn nộp một số loại thuế), là cái sào thò ra giữa dòng cứu các doanh nghiệp đuối nước…)

Tiếng Pháp có câu La fin justifie les moyens thường được dịch ra Việt ngữ Cứu cánh biện minh cho phương tiện - hoặc những cách dịch khác : Mục đích biện minh cho phương tiện – Mục đích cuối cùng biện minh cho phương tiện – Kết quả biện minh cho phương tiện…- Pháp Việt Từ điển của Đào Đăng Vỹ giảng :“Để đạt mục đích phương tiện gì cũng tốt”.

Hán Việt Từ điển của Thiều Chửu cắt nghĩa: – Cánh : trọn;hết;xong;dùng làm trợ từ như tất cánh,cứu cánh :xét hết,kết cùng,xét đến cùng tột.

Hán Việt Từ điển của Đào Duy Anh giải thích cánh là cuối cùng,xong được rồi và nêu thí dụ cứu cánh mục đích là cái mục đích cuối cùng (le but final).

Việt Nam Từ điển của Hội Khai Trí Tiến Đức chú nghĩa : cứu cánh là cùng cực .

Thông thường người ta hiểu mục đích (but) và cứu cánh (but final)cùng nghĩa - chỉ cái đích nhắm tới tuy nhiên mục đích chỉ đích nhắm gần truớc mắt,chỗ mình muốn đi tới ; cứu cánh cho khái niệm xa hơn - mốc định hướng vươn tới còn ở tận cùng - điều mà người ta nhắm vào đó ,theo đuổi và phấn đấu đạt tới trong công việc hay trong đời sống.

Trong những thí dụ nêu trên “cứu cánh” bị hiểu là phương tiện cứu giúp,nâng đỡ - là“cái gì đó cứu được mình mặc dù chẳng hiểu được cái phương tiện cứu mình biện minh cho phương tiện nào” – là “chỗ dựa có thể cứu giúp cho thoát khỏi tình cảnh không hay nào đó”…

Từ dùng chính xác là từ phản ánh khách quan đúng bản chất sự vật,sự kiện cùng với ý đồ người viết,giúp chuyển tải chính xác “thông điệp” đến người đọc. – Do vậy rất cần một cơ quan kiểu như“viện hàn lâm”lên tiếng chuẩn định khi xuất hiện những vấn đề về ngôn ngữ - Theo tôi chỗ dựa thống nhất để xác định nghĩa chữ là từ điển, ta không nên tùy tiện hiểu và tùy tiện dùng - chế tác bừa, vô tình làm “vẩn đục” tiếng Việt.